|
فصل اول:
بیماری های گندم و جو
شامل 2 بخش:
بیماری های گندم Wheat Diseases
بیماری های جو Barley diseases
بخش دوم: بیماری های جو Barley diseases
1- کاه سیاه یا رگه برگی باکتریایی Xanthomonas campestris pv. tranlucens
این بیماری گاهی تا 15-10 % خسارت وارد کرده و از اواخر سال 1800 به گندمیان مختلف از جمله جو حمله کرده و شناسایی شده است.
علائم بیماری:
ابتدا لکه های آبسوخته کوچک روی برگهای جوان بوجود آمده، کم کم این لکه ها بزرگ و دراز شده و به شکل نوار خطی در می آید و به مرور زمان در تمام طول پهنک ادامه می یابد. در محل آلودگی بافت کم کم نیمه شفاف و خرمایی تا قهوه ای قرمز دیده میشود و در آلودگی شدید با فشار محل آلودگی از آن ترشح خاکستری رنگ از انتهای آلودگی بیرون می آید. در شرایط مرطوب در سطح برگ ترشح قطره مانند یا پخش شده دیده میشود و برگ جلادار بنظر میرسد. در حمله به خوشه باعث خمیده و کج شدن خوشه و بادزدگی دانه های آن شده، پوسته ها آبسوخته و لکه ها در نهایت سیاه خواهند شد که نام کاه سیاه از این جهت است.
سیکل بیماری:
باکتری روی بذر جو،کاه کلش ومیزبان های گندمیان دوام می آورد و در خاک کم زنده می ماند،با باد و باران و شته ها و تماس منتقل میشود.
کنترل:
تیمار بذر، تناوب و انهدام بقایای گیاهی آلوده راههای اصلی کنترل این بیماری میباشند.
2- لکه چشمی یا ساقه شکن Pseudocercosporella Herpotrichoides
در این بیماری جو پائیزه بیشتر آلوده میشود. در آب و هوای سرد و مرطوب این بیماری بیشتر است و باعث ورس شدید شده، اندازه و تعداد دانه ها کاهش می یابد.
علائم بیماری:
علائم روی ریشه ظاهر نشده و بندرت تا 5 cm بالای خاک دیده میشود. روی غلاف برگها لکه های سطحی دیده میشود، لکه ها روی گیاهانی که خوشه داده اند بسیار آشکار است. روی ساقه لکه ها ابتدا سفید تا خرمایی در جهت طول ساقه و تا 4 cm هم میرسند و در نهایت لکه ها دور تا دور ساقه را میگیرند و با پیر شدن لکه ها رنگ آنها تیره تر میشود، گاهی در مغز ساقه رشته های قارچ دیده میشود، گیاه بیمار بلوغ زودرس و خوشه سفید با دانه های نیمه پر تولید میکند که اغلب اوقات کپک دوده ای دارند. شکل لکه ها در ابتدا بیضوی یا چشم مانند هستند. قارچ تولید کنیدیوفور ساده و کنیدی بی رنگ خمیده 7-5 سلولی واسکلروت و استروما میکند و فرم جنسی ندارد.
سیکل بیماری:
رطوبت بالای خاک و تراکم بالا بیماری را ازدیاد میبخشد، کنیدی ها با ضربه قطرات باران و باد پراکنده میشوند و نفوذ آن به گیاه مستقیم یا از روزنه انجام خواهد شد.
کنترل بیماری:
تنک کاشتن، تناوب دو ساله و حذف بقایای گیاهی و حذف گیاهان آلوده خودرو، استفاده از ارقام مقاوم و همچنین استفاده از قارچکش بنومیل در اواخر زمستان.
3- پوسیدگی قهوه ای یا پوسیدگی پیتیومی ریشه Pythium spp.
قارچی خاکزی و در تمام جهان وجود دارد و به گیاهان مختلف حمله میکند بخصوص وقتی خاک به مدت طولانی مرطوب باشد و در حالت کمبود فسفر و کمبود ماده آلی شدت این بیماری بالا است.
علائم بیماری:
آلودگی زود هنگام در بذر جوانه زده باعث مرگ گیاهچه قبل از ظهور شده و مزرعه لکه لکه میشود. آلودگی دیرتر سبب کم شدن ریشه و کوتاه و کلفت شدن ریشه میشود و بوته ها کوتوله میشوند. خوشه از غلاف بیرون نمی آید و پنجه زنی کاهش میابد، گیاه آلوده سبز کمرنگ تا کلروز میشود. ریشه نرم، خرمایی تا قهوه ای روشن میشود. لکه ی قهوه ای روی ریشه بزرگتر دیده میشود و در بافت آلوده ااسپور دیده میشود.
سیکل بیماری:
اسپور قارچ در بقایای گیاهی و خاک تا 5 سال زنده میماند. در خاک مرطوب اسپور جوانه زده و تولید اسپورانژیوم حاوی زئوسپور میکند که زئوسپورها به طرف نوک ریشه رفته و آلودگی ایجاد میکنند. در گرما اسپورها مستقیما جوانه زده و آلودگی ایجاد میکنند. در خاک مرطوب و فشرده با فسفر کم آلودگی شدیدتر است.
مبارزه:
مقادیر مناسب فسفر، زهکشی مناسب، ارقام مقاومتر و تیمار بذر.
4- لکه قهوه ای نواری جو Pyrenophora graminea (Dreschlera graminea)
بارندگی و رطوبت در زمان خوشه دهی و سیستم آبیاری بارانی بیماری را شدیدتر میکند.
علائم بیماری:
بیماری بذرزاد و تک چرخه ای است و روی دومین و سومین برگ گیاهچه و برگهای بالایی دیده میشود. برگهای تازه یک نوار زرد رنگ داشته (بخصوص روی غلاف و قاعده پهنک) که نوارها به مرور تمام طول برگ را میگیرد و نکروز میشود و نوارها به هم وصل و تمام برگ را خواهند گرفت. برگها ترک خورده و پاره میشوند. گیاه آلوده کوتاه، سنبله یا خارج نمیشود یا بادزده و پیچیده و قهوه ای میشود و دانه ها نیز چروکیده و قهوه ای میشوند. کنیدی در دو طرف گرد و نیمه شفاف به رنگ زرد و قهوه ای که تا هفت دیواره دارد.
سیکل بیماری:
بصورت میسلیوم بذرزاد در پوست بذر است و جنین آلوده نمیشود. بذر آلوده بصورت سیستمیک گیاه را آلوده میکند.
کنترل بیماری:
کاشت بذر عاری از پاتوژن یا تیمار بذر (قارچکش کربوکسی تیرام) و استفاده از ارقام مقاوم.
5- سفیدک داخلی یا کرکی جو Sclerophthora macrospora
روی جو پائیزه و در زمین هایی با زهکشی ضعیف این بیماری دیده میشود.
علائم بیماری:
در این بیماری بوته کم رشدکرده و زرد رنگ، با پنجه زیاد و برگهای ضخیم چرم مانند و زگیل دار میشود. خوشه ها و برگها دچار پیچیدگی و بوته از بین میرود. ااسپور کروی زرد تا قهوه ای داخل بافت آلوده زیاد دیده میشود.
سیکل و کنترل بیماری:
ایجاد آلودگی توسط زئوسپورها به آب نیاز دارد. لذا مدیریت آب جهت کنترل این بیماری موثر است. بهبود زهکشی، تناوب و اقدامات بهداشتی نیز مهم است.
6- لکه قهوه ای توری جو Pyrenophora teres (Dreschlera teres)
این بیماری از بیماریهای مهم جو در مناطقی که رطوبت و بارندگی زیاد است محسوب میشود. گاهی خسارت تا 100% نیز میرسد. (معمولاً 40% - 10% است)
علائم بیماری:
علائم شبکه ای، روی برگ، غلاف و پوشش بذر است. ابتدا نقاط و خطوط ریز ایجاد شده که به مرور این خطوط باریک طولی و عرضی، قهوه ای رنگ شده و شبکه ای را ایجاد میکنند. برگهای آلوده نکروز و خشک میشوند. شکل لکه نقطه ای، قهوه ای و توری روی برگ و غلاف با لکه های قهوه ای تیره دوکی و بیضی 3 – 6 mm نیز دیده میشود.
سیکل بیماری:
میسلیوم بذرزاد یا بذور و پزودوستیومها در بقایای آلوده میزبان ضامن بقاء قارچ است. آلودگی گیاهچه با میسلیوم بذرزاد بوده و مهمترین منبع اینوکلوم اولیه اسپور های روی کاه وکلش است. (آسکوسپور و کنیدی) اینوکلوم ثانویه کنیدی های روی لکه ها است. گسترش بیماری به اینوکلوم اولیه و تعداد سیکل قارچ و حساسیت میزبان بستگی دارد. نیتروژن بیماری را افزایش میدهد.
کنترل بیماری:
استفاده از بذر عاری از پاتوژن یا تیمار بذر، از بین بردن بقایای گیاهی آلوده، تناوب زراعی و استفاده از ارقام زراعی مقاوم از راه های کنترل این بیماری است.
7- کچلی یا سوختگی برگ جو یا اسکالد Rhynchosporium secalis
بیماری متداول جو در مناطق سرد و مرطوب است که در حالت اپیدمی تا 40% هم خسارت میزند. در ایران سال 1345 از مناطق دزفول و گرگان و دشت مغان گزارش شده است.
علائم بیماری:
ابتدا لکه هایی ریز، خاکستری رنگ پریده تا تیره و خاکستری روی گیاهچه ها، برگها، غلاف، گلوم و براکته های گل و ریشک ها ایجاد میشود. این لکه ها سپس آبسوخته و مرکز آنها قهوه ای تیره و اطراف آنها نکروز میشود. روی برگها لکه های بیضی کشیده و بوسیله رگبرگها محدود نمیشوند. بیشتر لکه ها روی پهنک و غلاف برگ ایجاد میشوند، لکه ها حاشیه تیره و مرکز خرمایی روشن دارند. میسلیوم قارچ شفاف تا خاکستری روشن و زیر کوتیکول است و کنیدی 4-2 در 20-12 میکرومتر بدون پایه و دو حجره ای و سیلندری تا بیضی شکل است.
سیکل بیماری:
میسلیوم موجود در بذر باعث شروع آلودگی است. بذر آلوده گیاهچه آلوده میدهد ولی بقایای آلوده منبع اصلی آلودگی اولیه است. بیشترین کنیدی ها در دمای 10 ˚c تولید میشوند و رطوبت برای انتشار کنیدی ها لازم و ضروری است ولی 20-15 درجه حرارت جهت اسپور زایی و آلودگی مناسب است.
روشهای مبارزه:
ارقام مقاوم، سوزاندن و یا زیر خاک کردن بقایای آلوده گیاهی، تناوب، انهدام جوهای خودرو و گرامینه های آلوده، ضد عفونی بذر.
8- زنگ قهوه ای برگ جو Puccinia hordei
علائم بیماری:
زنگ قهوه ای برگ جو مهمترین بیماری بین زنگهای جو است. گیاهان آلوده برگهای کوچکتر و ساقه ضعیف تر داشته و بلوغ زودرس دارند. آلودگی شدید باعث چروکیدگی دانه و کاهش اندازه و تعداد آنها خواهد شد. جوشهای یوریدینیوم کوچک بصورت جوشهای نارنجی روشن تا قهوه ای و گرد روی غلات و پهنک برگها تشکیل شده و در آلودگی شدید روی خوشه هم این جوشها دیده میشود. تلیوم های گرد تا مستطیلی و قهوه ای اواخر فصل دیده میشوند.
سیکل بیماری:
آلودگی اسیومی از طریق اسیوسپورهایی که از روی میزبان واسط O. umbellatum می آیند ایجاد میشود. در بعضی مناطق گزارش شده است و در اکثر مناطق اینوکلوم اصلی اولیه، یوریدینیوسپورهای زمستان گذران یا تابستان گذران میباشند که روی جو ادامه حیات میدهند و با باد منتقل میشوند.
کنترل بیماری:
استفاده از قارچکش های سیستمیک مانند تریادیمفون که در هنگام اپیدمی شدید از نظر اقتصادی توجیه پذیر است ولی بهترین راه مبارزه استفاده از ارقام مقاوم است.
9- زنگ سیاه یا زنگ ساقه جو Puccinia graminis
علائم بیماری:
گیاهان آلوده دانه چروکیده تولید میکنند. عمدتا علائم روی ساقه و غلاف برگ دیده میشود. ولی روی پهنک، پوسته و ریشکها هم ممکن است قارچ حمله کند. وقتی یوریدینیوسپورها از اپیدرم میزبان بیرون می آیند جوشهای قرمز آجری دیده میشوند و در اواخر فصل زراعی تلیوم ها به صورت جوشهای سیاه رنگ مشاهده میشوند.
سیکل بیماری:
این زنگ هم میزبان واسط (زرشک و ماهونیا) دارد. تلیوسپورها پس از جوانه زنی بازیدیوم (پرومیسلیوم) بی رنگ تولید میکنند که روی آن چهار بازیدیوسپور روی استریگما تشکیل میشوند. روی زرشک پکنیدیوم های زرد و سرخ حاوی اسپورهای بی رنگ (پکنیدیوسپورها) و ریسه های پذیرنده که جاذب حشرات هستند تشکیل میشوند. اسیوم ها در پشت برگ زرشک و ماهونیا به رنگ زرد تشکیل شده که تولید اسیوسپورهای نارنجی روشن تا زرد میکنند.
کنترل بیماری:
انهدام میزبان واسط، استفاده از ارقام مقاوم.
10- زنگ زرد یا زنگ نواری جو Puccinia striiformis
علائم بیماری:
به آن زنگ پوسته هم میگویند و در مناطق خشک ایجاد بیماری میکند، در بهار زودتر از زنگ برگ و ساقه یوریدینیوم های زرد روی برگ و خوشه اغلب نواری برجسته و خطی تشکیل میدهند.
سیکل بیماری:
میزبان واسط برای آن شناخته نشده است. دامنه میزبانی گسترده ای روی گندم، جو، چاودار و غیره دارد. جوشهای تلیومی روی غلاف و پهنک برگ به رنگ قهوه ای تیره و زیر اپیدرمی هستند و تولید نوارهای دراز و سیاه رنگ میکنند. یوریدینیوسپورها بوسیله باد از میزبان های دور آمده و ایجاد بیماری میکنند.
کنترل بیماری:
استفاده از ارقام زراعی مقاوم بهترین راه کنترل این بیماری است.
سیاهک های جو:
 نویسنده: دکتر آیدین زیبایی و دکتر رقیه حبیبی
׀ تاریخ: پنج شنبه 4 آبان 1391برچسب:, ׀ موضوع: <-CategoryName->
׀
|
منوی اصلی
